Het klinkt vreemd, maar stress houdt je op de been, soms gedurende lange perioden.
En dan, plotseling, ben je vrij. Hallo rust, dag stress. En pats, de vermoeidheid treedt in.
Je lichaam kan eindelijk ontspannen, maar je systeem sputtert nog een paar dagen tegen. Pas dan kom je in de vakantieflow.
Sommigen worden zelfs ziek zodra ze op vakantie gaan. Dat noemen we vrijetijdsziekte.
Herkenbaar? Geen zorgen, het is normaal. Wat is eigenlijk het vakantie-effect? Hoe kun je nog lang genieten van dit vakantie-effect?
In dit artikel leer je meer over wat een vakantie je oplevert, maar vooral ook hoe je er zo lang mogelijk van kunt profiteren.
Want spoiler alert: het effect duurt niet zo lang als je zou willen.
Hebben we vakantie echt nodig?
We werken graag en we werken hard. Daarbij komt dat we gedurende lange perioden worden blootgesteld aan tal van verschillende stressoren op de werkvloer. Dit heeft aanzienlijke gevolgen voor onze gezondheid en ons welzijn.
Daar kun je ook werk van maken.
Langdurige blootstelling aan negatieve stress op het werk heeft schadelijke fysiologische effecten. Bovendien leidt het indirect tot ongezonde levensstijlkeuzes, zoals roken, alcoholgebruik, ongezonde voeding, gebrek aan lichaamsbeweging en verstoorde slaap.
Dat betekent veel slecht nieuws voor de langetermijngezondheid.
Maar niet getreurd. Vakantie biedt een welkome onderbreking en helpt je snel weer op de been.
Wat levert vakantie op?
Vakantie en vrije tijd werken als antistressmiddelen. Ze bieden het tegenovergestelde resultaat van te langdurige en overmatige negatieve stress.
Er zijn twee mechanismen waardoor vakantie bijdraagt aan je herstel.
Het ‘passieve’ mechanisme zorgt ervoor dat vakantie je direct verlichting biedt van de dagelijkse werkgerelateerde eisen. Het vermindert de druk.
Weg met deadlines, een volle agenda, lastige mensen en problemen, of ze nu door jouzelf zijn gecreëerd of georganiseerd.
Weg is echt weg.
Het tweede, ‘actieve’ mechanisme draait om betrokkenheid bij waardevolle, zelfgekozen activiteiten die niets met werk te maken hebben. Deze positieve ervaring werkt als antistressmiddel.
Dit gaat dus over wat jij leuk vindt en wat je wilt doen. Waar je naar toe getrokken wordt.
Of het nu gaat om zwemmen, wandelen of drie weken lang tafeltennissen, jij doet waar je zin in hebt.
Waarom vakantie effect heeft
Je vakantie vullen met leuke activiteiten bezorgt je veel positieve emoties, wat gunstig is voor je welzijn en gezondheid. Tijdens de vakantie zijn we tevredener over onze gezondheid, ervaren we een betere emotionele balans en hebben we meer fysieke energie.
Tenminste, als je niet elke dag in alcohol verdrinkt en slaap vergeet.
- Vakantie verbetert in het algemeen de gezondheid en welzijn, als je de kans aangrijpt om te herstellen van stress door allebei de mechanismen in te zetten.
- Het positieve vakantie-effect duurt niet lang nadat je weer aan het werk gaat (twee weken)
- De intensiteit en duur van de vakantie hebben allebei een effect op de duur van het vakantie effect
Vakantie is een kans om jezelf weer op te laden, en goed voor jezelf zorgen is daarbij natuurlijk een basisvoorwaarde.
De drie psychologische basisbehoeften van de mens zijn autonomie, verbondenheid en competentie.
In ons werk worden we regelmatig uitgedaagd op deze gebieden. Spanningsklachten onder werkende Nederlanders nemen al jaren toe door verminderde ervaren autonomie en verhoogde taakeisen.
Vakantie is dus zeker geen overbodige luxe.
Hoe lang heb je profijt van de vakantie?
Helaas zijn de positieve effecten van een vakantie slechts tijdelijk.
Want zodra je weer aan het werk gaat, word je opnieuw geconfronteerd met incidenten, moet je meer taken uitvoeren, heb je minder keuzemogelijkheden en onderneem je minder positieve vrijetijdsactiviteiten.
Het positieve effect houdt slechts enkele weken aan. 😥
Korte versus lange vakantie
Zowel korte als lange vakanties, zoals in de zomer of tijdens een wintersport, hebben vergelijkbare positieve effecten. Bij alle soorten vakanties ervaren we over het algemeen dezelfde resultaten: een verbetering van de gezondheid en het welzijn.
Het positieve effect blijft slechts twee weken behouden. Daarbij maakt het niet uit of je kort of lang bent weg geweest. Het verschil wordt gemaakt door hoe je jouw vakantietijd hebt ingedeeld en beleefd.
Hoe haal je het meeste uit je vakantie?
Ervaringen tijdens de vakantie waarbij fysieke activiteiten betrokken zijn en het vermijden van negatieve gebeurtenissen, spelen een cruciale rol bij het behouden van het positieve vakantie-effect.
Blijf bewust bezig met wat je doet en maak de juiste keuzes.
Het is niet mogelijk om te zeggen dat een lange vakantie altijd beter is, maar het lijkt erop dat een lange vakantie meer kans biedt op herstel van negatieve stress en vermoeidheid dan meerdere korte vakanties.
Het vakantie-effect samengevat
Een samenvatting van de ontdekkingen die we uit verschillende studies over vakantie kunnen halen zijn:
- Vakantie is geen overbodigheid maar eerder noodzaak. Het kost tijd om ‘af te wikkelen’ van langdurige periode met verhoogde stress.
- Het vakantie-effect houdt slechts twee weken aan, of je nu kort of lang gaat.
- Wat je doet tijdens je vakantie en daarna, bepalen hoe lang het positieve effect
Om mee naar huis te nemen
- Voorkom dat je op vakantie voor verrassingen komt te staan. Zo ver je invloed reikt, neem voorzorgsmaatregelen voor een prettige reis, goede aankomst en een vergeet je flexibele mindset niet.
- Ga vaker, kort of lang. Het effect van vakantie is kort en is een krachtige manier om jezelf weer op te laden. Meerdere keren per jaar vrij zijn is geen overbodige luxe.
- Je hoeft geen verre reizen te maken om te herstellen en je beter te voelen. De afwezigheid van stress is een belangrijke factor om jezelf weer op te laden. Dat kan ook met een ‘staycation’.
- Ga vooral leuke en actieve dingen doen. Fysieke activiteit levert je meer energie op.
- Zorg als je terugkomt dat je niet je hervonden energie direct verspilt aan problemen en incidenten op je werk. Neem even de tijd om in te komen en maak een plan om in een lekker werkritme te komen.
- Deel herinneringen en ervaringen met je collega’s om je vakantie-effect nog even op te halen.
Bronnen:
- Åkerstedt, T. (2006). Psychosocial stress and impaired sleep. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 32(6), 493-501.
- De Bloom, J., Geurts, S. A., Sonnentag, S., Taris, T. W., De Weerth, C., & Kompier, M. A. (2010). Effects of vacation from work on health and well-being: Lots of fun, quickly gone. Work & Stress, 24(2), 196-216.
- Esch, T., & Stefano, G. B. (2004). The neurobiology of pleasure, reward processes, addiction and their health implications. Neuroendocrinology Letters, 25(4), 235-251.
- Meijman, T. F., & Mulder, G. (1998). Psychological aspects of workload. In P. J. D. Drenth, H. Thierry, & C. J. de Wolff (Eds.), Handbook of Work and Organizational Psychology (Vol. 2, pp. 5-33). Psychology Press.
- McEwen, B. S. (1998). Protective and damaging effects of stress mediators: Central role of the brain. Dialogues in Clinical Neuroscience, 1(4), 263-279.
